“Maar ik ben helemaal niet goed in toneelspelen!”. Een opmerking die ik vaak hoor wanneer ik vertel dat een rollenspel deel uitmaakt van de onderzoeksdag. Hoewel ik me deze gedachtegang goed voor kan stellen, heeft een rollenspel weinig te maken met toneelspelen. Het liefste zie ik zelfs zo min mogelijk toneelspel; een rollenspel is namelijk bedoeld om jouw natuurlijke gedrag en vaardigheden in kaart te brengen.
Hoe werkt het?
Een rollenspel is niets meer of minder dan een gesprek. Een gesprek met een rollenspeler die de rol aanneemt van een medewerker, een collega, directeur, of vul maar in. Ter voorbereiding krijg je een document waarin de setting en het doel van het gesprek omschreven staan (de casus). De keuze voor een casus wordt ingegeven door de onderzoeksvraag en de competenties die gemeten worden. Zo kan een sollicitant voor een adviesfunctie in zijn selectieassessment te maken krijgen met een adviserend gesprek. Een medewerker die door wil groeien naar een leidinggevende functie, kan in zijn ontwikkelassessment een gesprek met een medewerker voorgeschoteld krijgen.
In de casus staat vaak ook iets omschreven over je gesprekspartner: Wie is het? Waarom ga je met hem/haar in gesprek? Meestal tref je 1, soms meerdere gesprekspartners. Afhankelijk van de omvang van de casus krijg je vaak 15 tot 30 minuten de tijd om de tekst door te lezen en je voor te bereiden op het gesprek dat komen gaat.
Vervolgens komt de psycholoog binnen, die je voorstelt aan de rollenspeler, je de laatste zaken uitlegt en vraagt of je nog aanvullende vragen hebt. De psycholoog gaat op afstand zitten en kijkt met het gesprek mee. Afhankelijk van het gesprek en wat jullie hebben afgesproken, klopt de rollenspeler vervolgens aan of gaat tegenover je zitten. Het gesprek kan beginnen!
Even wennen
In het begin kan zo’n gesprek best even onwennig zijn maar voor de meeste mensen neemt dat gevoel na verloop van tijd af. Wanneer je je bewust blijft van de setting is dat ook helemaal niet erg; als je maar zoveel mogelijk jezelf kunt zijn. Probeer je dan ook niet te veel voor te stellen wat de psycholoog van jou zou willen zien; vaak wordt gedrag dan gekunsteld en raak je met jezelf in de knoop. Wanneer je merkt dat het niet goed lukt om jezelf te zijn, geef het dan aan bij de psycholoog. Jullie kunnen dan onderzoeken wat je nodig hebt om je meer op je gemak te voelen.
Om jezelf te kunnen zijn en natuurlijk gedrag te laten zien is je gesprekspartner, de rollenspeler, van groot belang. Het is essentieel dat hij/zij aansluit bij wat jij doet en bovendien opzetjes (platforms) biedt zodat jij kunt laten zien wat je kan. Lees hier hoe Lucienne Scholten, trainingsacteur, dat doet.
Na afloop
Na afloop van het rollenspel krijg je eerst de kans om zelf stoom af te blazen. De psycholoog zal je vragen hoe je het gesprek hebt ervaren, wat er goed ging en wat je anders had willen doen. Probeer eerlijk te reflecteren en wees niet te bang om ook aan te geven wat er anders kon. Je vermogen om evenwichtig op je eigen gedrag te reflecteren zegt veel over jouw leerbaarheid en ontwikkelpotentieel.
Vervolgens krijg je vaak feedback van de rollenspeler. Dit is wel afhankelijk van het assessmentbureau. Bij Iris Haaksma krijg je altijd een terugkoppeling van de acteur en van de psycholoog en is er voor jou veel ruimte om vragen te stellen. Probeer open te staan voor de feedback die je krijgt. Dit onderdeel van het rollenspel is net zo belangrijk al het gesprek zelf; van directe feedback leer je veel over hoe je overkomt en wat het effect is van jouw gedrag.
Veel mensen ervaren de rollenspellen achteraf als het meest leerzame onderdeel van hun assessment of onderzoek. Omdat een rollenspel natuurlijk gedrag vraagt kun je er thuis niet zoveel aan voorbereiden. Blijf vooral dicht bij jezelf, sta open voor feedback en realiseer je dat je, door jezelf te zijn, het meeste uit je rollenspel haalt.
